ERKEK VE KADINDA FERTİLİTE VE İNFERTİLİTE (KISIRLIK)
Fertilite (Doğurganlık)
Normal doğurgan çiftlerde, normal sıklıkta cinsel ilişki durumunda aylık gebe kalma oranı %25’dir. Bu oran 1 yıl sonunda %85, 2 yıl sonunda ise %90 civarındadır.
Döllenme nedir? Gebelik nasıl oluşur?
Gebeliğin oluşması için, yumurtalıktan atılan sağlıklı bir yumurtanın, erkek tohum hücresi (sperm = meni) ile birleşmesi gerekir. Döllenme (fertilizasyon) denilen bu olay kadının tüplerinde meydana gelir ve döllenmiş yumurta (embriyo) rahim boşluğuna yerleşerek gebelik meydana getirir.
Gebelik için neler gereklidir?
Yani gebeliğin oluşumu için, sağlıklı yumurta hücresi, sağlıklı sperm hücresi, açık ve sağlıklı en az bir tüp ve döllenmiş yumurtanın yerleşebileceği normal bir rahim boşluğu bulunması gerekir.
Kısırlık (infertilite) nedir?
İnfertilite (kısırlık), çiftlerin korunmaksızın ve düzenli olarak cinsel ilişkiye girmelerine rağmen, 1 yıl boyunca gebe kalamamalarıdır. Kısırlık problemi olan çiftlerin yaklaşık %30’unda erkekte, %30’unda kadında ve %30’unda ise hem erkekte hem de kadında problem vardır. Çiftlerin %10’unda ise yapılan birinci basamak testler ile gebeliğe engel olan herhangi bir problem tesbit edilememektedir ve bu grup “açıklanamayan kısırlık” olarak adlandırılmaktadır.
Erkekte kısırlık nedenleri nelerdir?
Erkekte kısırlık şu nedenlerle olabilir:
Erkekte kısırlığın sık görülen bir sebebi düşük kalitede semendir. Semen (meni), cinsel ilişki sırasında sperm içeren sıvıya verilen addır. Normal dışı semen durumları şu şekildedir:
Testisler spermin üretilip depolandığı yerdir. Zarar görmeleri durumunda semen kalitesi ciddi düzeyde etkilenebilir. Buna sebep olabilecek durumlar sunlardır:
Testislerde sperm üretiminin normal olmasına rağmen, spermin taşınmasını sağlayan kanalların doğuştan veya sonradan geçirilen bir hastalık nedeniyle tıkalı olması da gebeliğin oluşununu engeller.
Varikosel olarak adlandırılan damar genişlemesi (testislerden kirli kanı taşıyan toplar damarların genişlemesi ve kirli kanın testislerin yanında birikmesi) , testislerin sıcaklığını arttırarak sperm üretimi ve hareketi üzerine olumsuz etki eder. Bu durum cerrahi olarak düzeltilebilir ancak operasyona rağmen sperm fonksiyonlarında düzelme olmayabilir.
Kullanılan bazı ilaçların semen kalitesi üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Doktorunuzla aldığınız ilaçları paylaşmanız önemlidir.
Kadında kısırlık nedenleri nelerdir?
Kadınlarda kısırlık nedenleri şunlar olabilir:
Cinsel ilişki sırasında sperm hücreleri rahim ağzının önüne dökülür ve hareketleri ile doğum kanalını geçerek rahime ulaşır. Rahim ağzı salgısı, yalnızca yumurtlama döneminde spermlerin serbestçe geçişine izin verir. Bazı kadınlarda ise rahim ağzı salgısı içinde sperme karşı antikor denilen bağışıklık sisteminin oluşturduğu maddeler bulunabilir ve yumurtlama döneminde bile sperm hücre fonksiyonlarını bozarak rahime ulaşmasına engel olarak infertiliteye sebep olabilir.
Rahim içinde gebeliğin yerleşip büyüyeceği boşluğun anormallikleri de gebelik için engel oluşturabilir. Rahim filmi (Histerosalpingografi=HSG) rahim içini ve tüpleri (fallop kanallarını) değerlendirmek için kullanılan birinci basamak testtir.
Gebeliğin oluşumu için en az bir fallop tüpünün sağlıklı ve açık olması gereklidir. Fallop tüpleri yumurtayı yakalayıp tüp içine almasını ve döllenme sonrası döllenmiş yumurtanın rahim içine taşınmasını sağlayan çok hassas ve detaylı bir yapıya sahiptir. Bu yapının bozulması yumurtanın taşınmasını ve döllenme olayını engelleyebilir.
Tüplerin yapısında, fallop tüpüne ulaşan genital enfeksiyonlar, diğer karın içi organlardan kaynaklanan enfeksiyonlar (ör. Apandisit) veya tüpte yerleşmiş dış gebelik gibi olaylar hasara neden olabilir.
Kısır hastaların yaklaşık üçte birinde kısırlığın sebebinin tubal hasar olduğu tesbit edilmektedir. Tüplerin yapısını değerlendirmek için rahim filmi (HSG) ve/veya laparoskopi (optik bir aletle, karın açılmadan yumurtalıklar, tüpler ve rahimin değerlendirildiği ameliyat şekli) yapılabilir.
Tüm kısır kadınların yaklaşık dörtte birinde, kısırlık nedeni düzensiz veya anormal yumurtlamadır. Kadının adet düzeni yumurtalıklarının durumu hakkında fikir verebilir.
Basal vücut ısısı takibi, idrarda luteinize edici hormon (LH) ve kanda progesteron hormonu tesbiti, rahim içi adet tabakasının incelenmesi (endometrial biopsi) ve ultrasonografi ile yumurtlamanın takibi gibi yöntemler ile hastanın yumurtlamasının olup olmadığı tesbit edilebilir.
Kadın her gün uyandıktan sonra, yataktan kalkmadan, ağızdan vücut ısısını ölçerek adet gününe göre kaydeder.
Geçirilmiş ameliyatlar, iç organ enfeksiyonları ve endometriozis karın duvarını ve iç organları saran zar tabakasında (periton) yapışıklıklara (adezyon) sebep olarak yumurtaların fallop tüplerine veya tüpten rahime ulaşmasını engelleyebilir.
***Endometriozis ve kısırlık
Endometriozis, normalde sadece rahim içide bulunan adet tabakasının rahim dışında bulunması ile ortaya çıkar ve adet kanaması dönemlerinde bu bölgelerde de kanama olduğu için şiddetli ağrı ve bu kanamanın sebep olduğu hasar nedeniyle zaman zaman kasık ağrısı ve cinsel ilişki sırasında ağrı oluşabilir. Bu hastalık ayrıca karın içinde yapışıklıklar oluşturabildiği gibi normal yumurtalık dokusuna da zarar verir ve infertiliteye sebep olabilir.
İnfertil çiftlerin %10 kadarında tüm tetkikler normal olmasına rağmen gebelik oluşmaz. Bu çiftlerde gebeliği sağlamak amacıyla yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar ve rahim içi aşılama (IUI) kullanılır. Bu tedaviler ile 3-6 adet döneminde gebelik elde edilememesi durumunda tüp bebek yöntemi uygulaması önerilir.
Kısırlık (infertilite) tanısı muayene ve hikaye sonrasında hangi testler ile konulur?
Kadında kısırlık tanısı için şu testlerden yararlanılır. Be testler sebebe göre farklılık göstermetedir.
Erkekte kısırlık tanısı için şu testlerden yararlanılır:
Kısırlık tedavi edilir mi?
Kısırlık tedavisi için çiftin detaylı muayene ve laboratuvar testleri yapılarak doğru tanının konması önemlidir. Altta yatan sebebe göre gebeliği sağlayıcı farklı yöntemler mevcuttur, hangisinin uygun olduğuna hekim ve çift birlikte karar vermelidir. Bu yöntem ve tedaviler tek başlarına ya da birlikte uygulanabilir.
Bunlardan birkaçı şu şekildedir:
Kaynaklar:
Bu site SIM Creative & Digital Reklam Ajansı tarafından hazırlanmıştır.
Bu web sitesi, uzman doktorlar tarafından güvenilir kaynaklardan derlenen temel sağlık bilgilerini kapsar; kişiye özel sağlık tavsiyeleri içermez. Size özel tıbbi tavsiye için bir sağlık kuruluşuna başvurabilir veya Doktora Online Danış seçeneği ile hekimine sorunuzu yöneltebilirsiniz.
